หลังไตรมาสแรกกับภาวะเลือดออก (รักลูก)
โดย: รศ.นพ.ธีระพงศ์ เจริญวิทย์
สาเหตุที่มีเลือดออกในรกเกาะต่ำนั้น เกิดจากมีการยืดขยายตัวของมดลูกตอนล่าง และมีการขยายตัวของรูเปิดภายในของมดลูก ทำให้เกิดการฉีกขาดของรกออกจากผนังมดลูกบริเวณนั้น
การตกเลือดก่อนคลอด หมายถึง การที่มีเลือดออกทางช่องคลอดตั้งแต่ตั้งครรภ์ได้ 28 สัปดาห์เป็นต้นไป จนถึงก่อนการเจ็บครรภ์คลอด บางประเทศที่พัฒนาแล้วจะใช้เกณฑ์อายุครรภ์ 20 สัปดาห์เป็นต้นไป การตกเลือดก่อนคลอดเป็นภาวะฉุกเฉิน และเป็นสาเหตุการตายของมารดาที่พบบ่อย ทำให้เกิดการคลอดก่อนกำหนด และอัตราตายปริกำเนิดสูงขึ้น (อัตราตายปริกําเนิด = อัตราตายคลอด + อัตราตายทารกแรกคลอด) ในกรณีที่คุณแม่ได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้อง และได้รับการดูแลที่ทันเวลา จะช่วยลดอัตราตายของคุณแม่และอัตราตายปริกำเนิดลงได้
อุบัติการณ์ของการตกเลือดก่อนคลอดที่แน่นอนยังไม่ทราบ แต่โดยทั่วไปพบได้ประมาณร้อยละ 3-4.8 ของการตั้งครรภ์ทั้งหมด ประมาณร้อยละ 31 เกิดจากรกเกาะต่ำ ร้อยละ 22 เกิดจากรกลอกก่อนกำหนด และร้อยละ 47 เกิดจากสาเหตุอื่น ๆ
คุณแม่ที่ตั้งครรภ์หากมีการตกเลือดก่อนคลอด ควรได้รับการดูแลในโรงพยาบาลที่มี ความพร้อมทางด้านอุปกรณ์ เครื่องมือ รวมทั้งบุคลากรทางการแพทย์ คุณหมอจะซักประวัติ ดูปริมาณเลือด และลักษณะของเลือดที่ออก ดูอาการการปวดท้อง หรือการหดรัดตัวของมดลูก ประวัติทางสูติศาสตร์ เช่น เคยผ่าท้องทำคลอด เคยมีรกเกาะต่ำ หรือเคยมีรกลอกก่อนกำหนดหรือไม่ รวมทั้งประวัติการเจ็บป่วยในอดีต เช่น โรคเลือด เป็นต้น
ส่วนการตรวจร่างกายประกอบด้วยอาการแสดงชีพ เช่น ชีพจรคุณแม่ ความดันเลือด อัตราการหายใจ การตรวจหาอาการที่แสดงว่าอาจช็อก เช่น ความกระสับกระส่าย แขนหรือขาเย็น ภาวะเลือดจาง จุกเสียดอก นอกจากนี้การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง จะสามารถวินิจฉัยภาวะรกเกาะต่ำได้
คุณแม่ควรงดอาหารและน้ำทางปาก ให้นอนพักให้เต็มที่ ให้สารน้ำทดแทนในกรณีที่ยังคงมีเลือดออกอยู่หรือเลือดออกมาก การส่งตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงสามารถประเมินอายุครรภ์ น้ำหนัก ส่วนนำความพิการแต่กำเนิดของทารกในครรภ์และปริมาณน้ำคร่ำได้ ภาวะรกเกาะต่ำ ที่คุณแม่ตกเลือดก่อนคลอดได้ เป็นภาวะที่รกเกาะคลุม หรือใกล้รูเปิดภายในของตัวมดลูก พบอุบัติการณ์ของรกเกาะต่ำร้อยละ 1.3 อาการที่พบบ่อยที่สุดคือ เลือดออกโดยไม่พบอาการเจ็บปวดร่วมด้วย พบประมาณร้อยละ 70 ของคุณแม่ตั้งครรภ์ที่มีรกเกาะต่ำ อีกร้อยละ 20 ที่เลือดออกร่วมกับการหดตัวมดลูก อายุครรภ์เฉลี่ยที่เริ่มมีอาการเลือดออกครั้งแรกคือ 30 สัปดาห์ ประมาณร้อยละ 50 ของคุณแม่ตั้งครรภ์ที่มีรกเกาะต่ำมีเลือดออกก่อนอายุครรภ์ 36 สัปดาห์ มีเพียงร้อยละ 2 ทีมีเลือดออกหลังอายุครรภ์ 40 สัปดาห์โดยทั่วไปเลือดออกจากรกเกาะต่ำจะไม่มีอาการเตือนมาก่อน บางรายอาจจะมีเลือดออกภายหลังการร่วมเพศ เลือดที่ออกครั้งแรกมักมีปริมาณไม่มากและหยุดได้เอง ยกเว้นบางรายมีเลือดออกเกิดขึ้นได้อีก เลือดออกครั้งต่อไปจะออกมากกว่าครั้งก่อนๆ โดยบางรายเลือดจะออกเมื่อเริ่มมีการเจ็บครรภ์คลอด ปริมาณเลือดที่ออกอาจมากหรือน้อย หรืออาการอาจจะคล้ายกับรกลอกก่อนกำหนดได้ นอกจากนี้ร้อยละ 10 ของสตรีตั้งครรภ์ที่มีรกเกาะต่ำจะมีรกลอกก่อนกำหนดร่วมด้วย
สาเหตุที่มีเลือดออกในรกเกาะต่ำนั้น เกิดจากมีการยืดขยายตัวของมดลูกตอนล่าง และมีการขยายตัวของรูเปิดภายในของมดลูก ทำให้เกิดการฉีกขาดของรกออกจากผนังมดลูกบริเวณนั้น เลือดที่ออกเป็นเลือดของคุณแม่ และเลือดที่ออกอาจจะยังคงออกต่อไปเรื่อย ๆหลังคลอดทารกและรกแล้ว การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงทางหน้าท้อง เป็นวิธีที่สะดวกปลอดภัยให้ความแม่นยำสูงในการวินิจฉัย นอกจากนี้ยังสามารถตรวจอายุครรภ์ของทารกในครรภ์ ให้ความแม่นยำในการวินิจฉัยประมาณร้อยละ 96-98 การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงทางช่องคลอด เป็นวิธีหนึ่งที่ช่วยให้ความแม่นยำในการวินิจฉัย
การดูแลรักษาจะแบ่งเป็นแบบเฝ้าคอย ใช้ในกรณีที่การตั้งครรภ์ยังไม่ครบกำหนด และเลือดออกไม่มาก โดยให้นอนพักและสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด ให้ยาธาตุเหล็กหลังให้เลือดในบางราย ส่วนการสิ้นสุดการตั้งครรภ์ ใช้ในกรณีที่มีเลือดออกมากจนอาจจะเป็นอันตรายต่อ มารดา หรืออายุครรภ์ครบกำหนด คือตั้งแต่ 37 สัปดาห์ เป็นต้นไป ในปัจจุบันเป็นที่ยอมรับกันแล้วว่า การสิ้นสุดการตั้งครรภ์ ที่เหมาะสมในรกเกาะต่ำทุกราย คือ การผ่าท้องทำคลอด ซึ่งการผ่าท้องทำคลอดที่เลือกได้ จะดีกว่าการผ่าท้องทำคลอดแบบฉุกเฉิน
ในปัจจุบันอัตราตายของมารดา ลดลงเหลือน้อยกว่าร้อยละ 1 เนื่องจากมีการผ่าท้องทำคลอดอย่างปลอดภัย และการรักษาแบบเฝ้าคอยอย่างใกล้ชิด สาเหตุการตายของมารดาเกิดจากภาวะแทรกซ้อนของการผ่าท้องทำคลอด และการเสียเลือดมากที่ไม่สามารถควบคุมได้ตรงตำแหนงที่รกเกาะ สาเหตุรองลงมาคือ ภาวะเลือดจาง ภาวะเลือดมีออกซิเจนน้อย
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
