เครื่องสำอางสมุนไพร (มูลนิธิคุ้มครองผู้บริโภค)
โดย รศ.ดร.พิมลพรรณ พิทยานุกุล คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
สินค้าในกลุ่มเครื่องสำอางสมุนไพรกำลังมาแรง ราคามีทั้งถูกมากๆ และแพงมากๆ เครื่องสำอางสมุนไพรดีจริงหรือ? ให้ประโยชน์ต่อผิวหนังจริงหรือ? ต่อไปนี้ข้อเท็จจริงที่ผู้บริโภคควรทราบ
ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวกับการดูแลผิวหนังโดยเฉพาะอย่างยิ่ง เครื่องสำอาง มีการเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องทั้งในต่างประเทศและในประเทศไทยเอง โดยทั่วไปผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางจะเติบโตประมาณ 10% ต่อปี
แต่สำหรับผลิตภัณฑ์ธรรมชาติ อันหมายถึงการมีส่วนผสมของสมุนไพรสกัด จากการสำรวจตลาดโดยนักการตลาดพบว่าจะมีการเติบโตถึง 25% ต่อปี ในปัจจุบันและอย่างน้อยอีก 5 ปีต่อไปข้างหน้า ทั้งนี้เนื่องมาจากแรงบันดาลใจและแรงผลักดันของผู้บริโภคที่มีความต้องการใช้สินค้าที่มีส่วนผสมของสมุนไพรมากขึ้นนั่นเอง
ผู้บริโภคส่วนใหญ่มีความมั่นใจถึงความปลอดภัยและประโยชน์ที่จะได้รับจากพืช สมุนไพรมากกว่าที่จะใช้ส่วนผสมที่สกัดได้จากสัตว์ เนื่องจากในระยะประมาณ 10 ปีที่ผ่านไปพบโรคหลายชนิดที่ได้มาจากสัตว์ เช่น โรควัวบ้า
ดังนั้นสารสกัดที่ได้จากสัตว์จะมีการลดความนิยมใช้ลง น้ำมันพืชหรือน้ำมันที่สกัดได้จากพืชสมุนไพรชนิดต่างๆ รวมทั้งสารสกัดจากส่วนต่างๆ ของพืชจึงได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งเป็นทางเลือกของการดูแลสุขภาพที่แลดูน่าจะได้ประโยชน์และปลอดภัย ทั้งนี้รวมถึงความพยายามที่จะนำพืชสมุนไพรไปใช้ในการรักษาโรคที่รุนแรงบาง ชนิดด้วย เช่น มะเร็ง เอดส์
ในอดีตการใช้สมุนไพรเป็นการใช้แบบพื้นบ้าน ใช้ตามคำบอกเล่าโดยปราศจากการวิจัย วิธีการเตรียมก็ง่ายๆ เป็นเช่นนี้ทั้งในต่างประเทศและในสังคมไทยเอง จวบจนปัจจุบันการทำวิจัยอย่างถ้วนถี่และครบวงจรก็ยังน้อยสำหรับเครื่องสำอาง สมุนไพร ทั้งนี้เนื่องจากองค์ประกอบทางเคมีซึ่งเป็นสารสำคัญในสมุนไพรแต่ละชนิดมีมาก และบางชนิดก็ไม่สามารถวิเคราะห์ได้โดยวิธีทางเคมี พืชสมุนไพรหลายชนิดก็ยังไม่ทราบองค์ประกอบทางเคมีทีแน่ชัด
สิ่งที่ผู้บริโภคควรคำนึงถึงอย่างมากคือ สมุนไพรเครื่องสำอางมักจะมีปัญหาหลายหลากคือปัญหาความคงตัวของสารสกัด สมุนไพรและประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์จากผู้ผลิต
สารสกัดสมุนไพรส่วนใหญ่มักจะมีปัญหาเรื่องความคงตัวใน สภาวะแวดล้อมของความเป็นกรด-ด่าง และอุณหภูมิที่แตกต่างกัน ทำให้สารสกัดสมุนไพรเหล่านี้ไม่คงตัวในผลิตภัณฑ์ และมีอายุสั้น (Limited shelf life) สังเกตได้ เช่น สีของเนื้อครีมมักจะออกนวลหรือเหลืองน้ำตาล ทำให้ประสิทธิภาพต่อผิวหนังลดลง ก่อนซื้อจึงควรสังเกตให้ดี
ในแง่ของประสิทธิภาพนั้นมักจะขึ้นอยู่กับองค์ประกอบในตำรับ โดยทั่วไปผิวหนังคนเราจะทำหน้าที่ปกป้องไม่ให้สารทุกชนิดแทรกซึมเข้าสู่ผิวหนังได้โดยง่าย ดังนั้นจะพบว่า สารสกัดสมุนไพรที่ถูกผสมผสานลงในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางหากไม่ได้รับการพัฒนาตำรับให้ดีจะมีประโยชน์น้อยต่อผู้บริโภค เช่น สารสกัดสมุนไพรที่ละลายได้ดีในน้ำ การผสมผสานในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง ควรที่จะพัฒนาตำรับให้โมเลกุลของสารสกัดสามารถผ่านเซลล์ผิวเข้าสู่ผิวหนังที่ลึกลงไปได้ หากสารสำคัญไม่สามารถซึมเข้าไปที่เซลล์ผิวชั้นล่างได้ก็จะไม่เกิดประสิทธิภาพตามที่ต้องการ
ประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของสารสกัดสมุนไพร อีกประการที่สำคัญ คือ ความเข้มข้นของสารสกัด หากความเข้มข้นต่ำ เปอร์เซ็นต์ของสารสำคัญที่ออกฤทธิ์มีน้อยไม่เพียงพอต่อการทำหน้าที่ ประโยชน์ต่อผิวหนังจึงไม่เกิดหรือน้อยมาก
ดังนั้นเราจะพบว่าการเลือกซื้อสินค้ากลุ่มนี้ จำเป็นต้องพิจารณาให้ถ้วนถี่ ไม่ใช่สินค้าสมุนไพรทุกชนิดจะดีไปหมด
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
